Σχολική άρνηση
Έτσι ορίζεται το άγχος και η αγωνία που παρουσιάζει ένα παιδί σχετικά με την προσέλευση ή παραμονή στο σχολείο. Η άρνηση αυτή συχνά εκφράζεται με παράπονα και αντιδράσεις που ξεκινούν από την προηγούμενη και κορυφώνονται κατά την πρωινή ετοιμασία. Κλάματα, παράπονα, σωματικές αντιδράσεις (εμετός, πονόκοιλος) συνιστούν την μόνιμη εικόνα του παιδιού απέναντι στο ενδεχόμενο του σχολείου. Παρατεταμένες αντιδράσεις στο προαύλιο, τη στιγμή του αποχωρισμού, δημιουργούν απόγνωση και αντιφατικά συναισθήματα στο γονιό (ανησυχία,θυμό,ενοχή) που αμφιταλαντεύεται σχετικά με το κατά πόσο θα πρέπει να επιμείνει ή να ενδώσει στην επιθυμία του παιδιού. Συνεπώς, γονείς και παιδιά «συμπάσχουν» στη διαδικασία της προσαρμογής, έρχονται αντιμέτωποι με παρόμοια συναισθήματα, σκέψεις και αγωνίες, που αφορούν τις πιθανές αλλαγές που επιφέρει στη σχέση η μεταξύ τους απομάκρυνση. Από τη μεριά του, το παιδί βιώνει την προσωπική του δυσκολία, και την ίδια στιγμή αντιλαμβάνεται την αντίστοιχη, του γονιού. Τα κλάματα, οι φωνές, η άρνηση ανακλούν τότε εξίσου τη δική του συναισθηματική κατάσταση αλλά αποτελούν και ένα μήνυμα προς τον γονιό ότι παραμένει σημαντικός, και ότι ο αποχωρισμός από εκείνον δεν είναι κάτι εύκολο. Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι τόσο έντονα ώστε να φέρουν το γονιό στο σημείο ακόμη και να αμφιβάλλει για την ορθότητα της απόφασής του, όλα υπό το καθεστώς της αναταραχής και των ενοχών που δημιουργεί η αντίσταση του παιδιού. Η ψύχραιμη εκτίμηση της κατάστασης, των αναγκών και των αντιδράσεων που προκύπτουν, καθώς και η σταθερότητα στην αντιμετώπισή τους, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την προσαρμογή του παιδιού, η οποία σχετίζεται άμεσα με το βαθμό εμπιστοσύνης προς το περιβάλλον και τους νέους ανθρώπους με τους οποίους έρχεται σε επαφή. Αν ο γονιός δυσπιστεί ως προς τις προδιαγραφές του χώρου και την ικανότητα των παιδαγωγών, το όλο εγχείρημα υπονομεύεται. Παρομοίως, χρειάζεται να αντισταθεί στις έντονες συμπεριφορές και τους χειρισμούς του παιδιού, μη ενδίδοντας στο αίτημά του να μην πάει σχολείο, καθώς στην περίπτωση αυτή η επιστροφή του εκεί καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη.
Αιτίες και διαχείριση
Οι λόγοι της δυσκολίας του παιδιού αφορούν συνήθως το οικογενειακό περιβάλλον, τις ιδιαίτερες συνθήκες που το διαμορφώνουν τη δεδομένη στιγμή αλλά και το είδος της σχέσης με τους γονείς. Μικρές ή μεγαλύτερες αλλαγές στις ισορροπίες της οικογένειας, όπως απότομοι ή διαρκείς αποχωρισμοί από τον έναν ή και τους δυο γονείς, περιορισμένος χρόνος επαφής αλλά και εντάσεις στη σχέση των γονιών, μετατρέπουν την απομάκρυνση από το σπίτι σε απειλή. Όταν η οικογενειακή συνθήκη εκλαμβάνεται ως ασταθής, το παιδί διεκδικεί την παρουσία των γονιών ή την παραμονή του στο σπίτι προκειμένου να εξασφαλίσει ότι τίποτα δεν θα αλλάξει κατά την απομάκρυνσή του.
Παράλληλα, χρειάζεται να διερευνηθεί σε ποιο βαθμό η συνθήκη του σχολείου είναι επιβαρυντική για το παιδί. Ενίοτε, η δυσκολία ανταπόκρισης στις απαιτήσεις ενός ανταγωνιστικού πλαισίου με υψηλές απαιτήσεις ακαδημαϊκής επίδοσης, ασκούν επιπλέον πίεση και οδηγούν σε άρνηση συμμετοχής σε ένα περιβάλλον όπου το παιδί αισθάνεται ότι αποτυγχάνει.
Οι γονείς, σε συνεργασία με τον ψυχολόγο, χρειάζεται να διερευνήσουν, να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν τις ιδιαίτερες συνθήκες εντός ή εκτός της οικογένειας που επηρεάζουν το παιδί ώστε να το βοηθήσουν να επιστρέψει στο σχολικό περιβάλλον.
Φώνη Τζιτζιμίκα, Ψυχολόγος
