Κοινωνικοποίηση-Αυτοπεποίθηση
Είναι το παιδί μου αρκετά κοινωνικό;
Μιλώντας για ένα κοινωνικό παιδί, συνήθως περιγράφουμε ένα παιδί αγαπητό, αποδεκτό, με αυτοπεποίθηση, που πλησιάζει τους ανθρώπους χωρίς καχυποψία ή φόβο και δεν απειλείται από την παρουσία όσων δεν γνωρίζει. Η συμπεριφορά αυτή κάνει και τον γονιό υπερήφανο, καθώς αντανακλά τον «πετυχημένο» τρόπο με τον οποίο έχει μεγαλώσει, σε ένα οικογενειακό περιβάλλον σταθερό, ασφαλές και εμπιστεύσιμο, που εμπνέει ηρεμία, και προσφέρει θετικές εμπειρίες.
Ποια είναι τα βήματα που εξασφαλίζουν την ανάπτυξη της κοινωνικότητας;
Αρχικά, η ενίσχυση της κοινωνικότητας ενός παιδιού προκύπτει από την ικανότητα του γονιού να το αποχωριστεί. Μετά τους πρώτους μήνες ζωής, το παιδί μέσα από τη διαδικασία αυτή μαθαίνει να επιβιώνει μακρυά από τον γονιό και να διευρύνει τον κύκλο των εμπειριών και των δραστηριοτήτων του και πέρα από το οικογενειακό περιβάλλον. Πρόκειται για ένα αυτονόητο βήμα στην πορεία του μεγαλώματος, ωστόσο συχνά συνυπάρχει με έντονες αγωνίες ή δισταγμό από τη μεριά του ενήλικα. Οι γονείς χρειάζεται να αφήσουν το περιθώριο στο παιδί να σταθεί μακριά τους, χωρίς να κυριεύονται από έντονους φόβους για τη σωματική του ακεραιότητα, χωρίς να θυμώνουν ή να πληγώνονται όταν περνάει καλά μακριά τους. Ο γονιός που αποχωρίζεται το παιδί με χαρά και εμπιστοσύνη, του δίνει την ευκαιρία να απολαύσει τις κοινωνικές δραστηριότητες, με αυθορμητισμό και σιγουριά, καθώς αναγνωρίζει ότι τα εφόδια που του έχει προσφέρει κατά το μεγάλωμά του, είναι επαρκή, ώστε να μπορεί να είναι αυτόνομο και ανεξάρτητο, ακόμη και από τον ίδιο.
Πώς η σχέση με το γονιό επηρεάζει την κοινωνικότητα του παιδιού;
Ο τρόπος που συνδιαλέγονται γονείς και παιδί στην καθημερινότητα θέτει τις βάσεις για την εξέλιξη της κοινωνικότητας του. Πρωτοβουλίες αναφορικά με καθημερινές δραστηριότητες και επιλογές, όπως το τι θα φορέσει ή πώς θα διαμορφώσει το δωμάτιό του μέχρι το να επιλέξει τις δραστηριότητες που του αρέσουν, είναι εξίσου σημαντικές όπως και το να εισακούεται η γνώμη του. Χρειάζεται να αισθάνεται ότι οι γονείς, του αναγνωρίζουν το δικαίωμα να λαμβάνει μέρος στις αποφάσεις που το αφορούν αλλά και σε θέματα της οικογένειας από τα οποία επηρεάζεται άμεσα, στο βαθμό που του αναλογεί. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων που ενσωματώνει και την άποψη του παιδιού, ενισχύει την ικανότητά του για κριτική σκέψη. Συγχρόνως, καλλιεργείται η εμπιστοσύνη στον εαυτό του, η γνώμη του αποκτά επαρκή αξία, ώστε να διατυπώνεται χωρίς δισταγμούς, εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος επομένως αντίστοιχα και εκτός του.
Αναλύοντας τα συναισθήματα του γονιού
Η ανησυχία που συχνά εκφράζεται από τους γονείς αναφορικά με την κοινωνικότητα του παιδιού χρειάζεται να είναι ρεαλιστική και μετριασμένη ώστε να μην πάρει δυσανάλογες διαστάσεις, λειτουργώντας ως εμπόδιο στην τελική της ανάπτυξη. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό και τρόπο κατανόησης αλλά και ανταπόκρισης προς το περιβάλλον. Επομένως, η κοινωνική συμπεριφορά του παιδιού ενισχύεται όχι μέσα από πίεση αλλά μέσα από επιλογή και αυθορμητισμό. Μόνο εφόσον προκύπτει ως φυσική ανάγκη και όχι ως ανταπόκριση στην προσδοκία του γονιού, μπορεί να λειτουργήσει με διάρκεια.
Συνάμα, η αγωνία αυτή αντανακλά, παράλληλα με την ανησυχία για το παιδί, και την ανάγκη των γονιών για κοινωνική αναγνώριση. Η θεμιτή επιθυμία να είναι το παιδί αγαπητό και αποδεκτό, μπορεί να λειτουργήσει σαν βάρος και να ασκήσει περιττή πίεση. Όταν η κοινωνική συμπεριφορά μπαίνει σε κανόνες και καλούπια με προτεραιότητα τις ανάγκες του γονιού, η κοινωνική αλληλεπίδραση γίνεται καταναγκασμός και ο αυθορμητισμός, που είναι αναγκαίος για μια αυθεντική κοινωνική επαφή, συρρικνώνεται.
Μήπως είναι υπερβολικά κοινωνικό;
Αν και η ανάπτυξη της κοινωνικότητας μοιάζει να είναι ο στόχος της διαπαιδαγώγησης, ενίοτε η πολύ δεκτική συμπεριφορά του παιδιού προς το περιβάλλον, δημιουργεί ανησυχία. Κάποιες φορές, οι γονείς αισθάνονται πιο ήρεμοι με ένα παιδί που εμφανίζεται περισσότερο προσκολλημένο, γιατί έτσι καθησυχάζουν πιο εύκολα φόβους και αγωνίες ως προς τη σωματική του ακεραιότητα. Άλλωστε, ένα κοινωνικό παιδί κατά κάποιον τρόπο, μπορεί να είναι και ένα πιο «απαιτητικό» παιδί. Ρωτάει, αμφισβητεί, διεκδικεί, γεγονός που καθιστά το έργο των γονιών πιο δύσκολο και απαιτητικό.
Κοινωνικότητα ως τρόπος ζωής
Ο ψυχολόγος βοηθά το γονιό να συνειδητοποιήσει ότι η κοινωνικοποίηση του παιδιού είναι ένα έργο που τον αφορά άμεσα. Είναι ένας τρόπος ζωής, μια καθημερινή εκπαίδευση του παιδιού μέσα από την μεταξύ τους αλληλεπίδρασή, που αφήνει το περιθώριο για πρωτοβουλίες, επιτρέπει λάθη χωρίς επικριτικότητα ή απόρριψη, με σεβασμό στην προσωπικότητα του παιδιού παρέχοντας τον απαιτούμενο χώρο για την ανάπτυξή της.
Είναι συνάρτηση της ικανότητας του γονιού να δει το παιδί του να μεγαλώνει και να αποκτά τις δικές του απόψεις, «το δικό του μυαλό». Αναπτύσσοντας αυτόνομη σκέψη, μπορεί να αμφισβητήσει τη στάση και τις ιδέες που εκείνος πρεσβεύει, να τις απορρίψει αργότερα για να διαλέξει τον δικό του τρόπο. Η αποδοχή και αναγνώριση της διαφορετικότητας του παιδιού, του επιτρέπει να διατηρεί την ατομικότητά του, αξιοποιώντας τα εφόδια που έχει λάβει, προκειμένου να ανταποκριθεί στις δικές του ανάγκες και να υλοποιήσει τις δικές του φιλοδοξίες.
Φώνη Τζιτζιμίκα, Ψυχολόγος
