Σχέση ζευγαριού και γονεϊκός ρόλος
Αναπόφευκτη επιρροή και αναγκαία προστασία
Η μετάβαση από τη σχέση δυο ανθρώπων στη δημιουργία οικογένειας συνιστά συχνά μια επιθυμητή και ευχάριστη όσο και απαιτητική συνθήκη. Η έλευση ενός παιδιού ανατρέπει τις υπάρχουσες ισορροπίες και διαμορφώνει νέα δεδομένα ανάμεσα στο ζευγάρι, καθώς η παρουσία ενός «τρίτου» εδραιώνει μια νέα πραγματικότητα ανάμεσα στους μέχρι τώρα «δυο». Δεν είναι πια μόνοι όπως είχαν συνηθίσει εφόσον πλέον μοιράζονται τη σχέση με ένα ακόμη μέλος, μέσα από τη δεδομένη φυσική του παρουσία, που απαιτεί φροντίδα, που προκαλεί και εκφράζει συναισθήματα που συνήθιζαν να βιώνουν μεταξύ τους κατ’ αποκλειστικότητα, που λειτουργεί ενίοτε ως παρατηρητής της σχέσης, διεκδικώντας ένα μέρος όσων είχαν συνηθίσει να απολαμβάνουν μεταξύ τους.
Παράλληλα με τα θετικά συναισθήματα ως προς τη νέα παρουσία, προκύπτουν αντίστοιχα και αγωνίες σχετικά με την ανακατανομή των ρόλων στην οικογένεια. Ο γονιός μπορεί να αισθάνεται αγάπη και τρυφερότητα προς το παιδί, ενώ την ίδια στιγμή νιώθει ότι ο σύντροφός του τον παραμελεί. Η αναγνώριση και η παραδοχή της ζήλιας που βιώνει ο καθένας ως απόρροια της σχέσης τους με το παιδί είναι αναγκαίο να εκφραστούν χωρίς φόβο ή ενοχή ότι θα θεωρηθεί ανεπίτρεπτο. Αποδεχόμενοι ότι πρόκειται για κάτι φυσιολογικό, θα μπορέσουν να επεξεργαστούν τα συναισθήματα που βιώνουν στο σύνολό τους, ώστε να μην καταστούν εμπόδιο στη μεταξύ τους σχέση.
Υπό την πίεση των νέων δεδομένων πολλές φορές το ζευγάρι τείνει να παραμελήσει τις ανάγκες και επιθυμίες του. Δίνοντας αποκλειστική βαρύτητα στον γονεϊκό ρόλο, η σχέση του ζευγαριού ατροφεί, προκαλώντας δυσαρέσκεια και προστριβές που αναγκαία επηρεάζουν το οικογενειακό κλίμα. Η διατήρηση ισορροπίας ανάμεσα στο νέο ρόλο που έχουν και οι δυο αναλάβει, αλλά και στα κεκτημένα της πρωταρχικής τους σχέσης, αποτελεί πρόκληση. Συνεπώς, ο ψυχολόγος χρειάζεται να υπενθυμίσει στους γονείς πόσο απαραίτητο είναι να διαφυλάξουν μέρος της ιδιωτικότητάς τους, παραμερίζοντας τις ενοχές που αισθάνονται όταν τη διεκδικούν. Άλλωστε, βασική προϋποθεση ώστε να αισθάνονται επαρκείς στο ρόλο τους ως γονείς δεν αποτελεί μόνο η υλική και πνευματική τους προσφορά στο παιδί, αλλά κυριώς ο βαθμός στον οποίο κατορθώνουν να αλληλο-υποστηρίζονται, να παραμένουν δοτικοί ο ένας προς τον άλλον, σεβόμενοι παράλληλα τις προσωπικές τους ανάγκες. Η αναγνώριση και η επιβράβευση κάθε μικρής ή μεγαλύτερης συμβολής στη διαχείριση της καθημερινότητας αποτελεί τη βάση για κάθε επόμενη προσπάθεια.
Επιπλέον, ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο κάθε μέλος του ζευγαριού έχει μεγαλώσει, η σχέση με τους γονείς του αλλά και η εικόνα που έχει σχηματίσει από τη μεταξύ τους σχέση, επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ανάληψη των ρόλων στην οικογένεια καθώς και τη θεση που υιοθετεί σε πρακτικά θέματα, όπως το αν οι δουλειές του σπιτιού είναι υποχρέωση μόνο του ενός ή και των δύο, θέματα ορίων (ο μπαμπάς είναι ο μόνος που βάζει τους κανόνες;), θέματα προσέγγισης (οι εκδηλώσεις τρυφερότητας είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της μητέρας;). Οι πρωταρχικές αυτές αναπαραστάσεις, αποτελούν, όπως είναι αναμενόμενο συχνή πηγή διαφωνιών και ενίοτε συγκρούσεων ανάμεσα στο ζευγάρι που καλείται να διαπιστώσει και να επαναπροσδιορίσει τις απαιτήσεις του καθενός προς τον άλλον, αναζητώντας σημεία σύγκλισης. Όταν καθένας τους έχει την ευκαιρία να εκφράσει την άποψή του, να επιχειρηματολογεί, ακούγοντας τη γνώμη του άλλου και αφήνοντας χώρο για μια διαφορετική οπτική, τότε οι αντιπαραθέσεις δεν αποτελούν απειλή αλλά αφορμή για ουσιαστική επικοινωνία και αλληλοκατανόηση. Άλλωστε η επίλυση της διαφωνίας δεν έχει νικητές και ηττημένους, καθώς πορεύονται μαζί με κοινό στόχο τη φροντίδας των παιδιών και τη διατήρηση της οικογενειακής αρμονίας. Όταν οι διαφωνίες και οι εντάσεις δεν αντιμετωπίζονται ως κριτήριο δυσλειτουργίας με αποτέλεσμα να αποφεύγονται ή να υποβόσκουν, αλλά εκλαμβάνονται ως αναγκαίες και αναμενόμενες, τότε καλλιεργείται η ειλικρίνεια, ο σεβασμός και οι δεσμοί των μελών ισχυροποιούνται. Άλλωστε, είναι συχνά πιο ασφαλές ο θυμός και η ένταση να εκφραστούν προς κοντινούς ανθρώπους όπου η αγάπη και η αποδοχή είναι λιγότερο διαπραγματεύσιμη. Δίνοντας έμφαση στην σπουδαιότητα της επανόρθωσης και της συμφιλίωσης μετά από κάθε αντιπαράθεση, οι εντάσεις μετατρέπονται σε αναπόσπαστο κομμάτι της σχέσης που δυναμώνει καθώς τις απορροφά.
Είναι γεγονός ότι με αφορμή τη νέα κατάσταση, το ζευγάρι καλείται να επιλύσει ζητήματα που προϋπήρχαν και τα οποία, με αφορμή την παρουσία των παιδιών, δεν έχει το περιθώριο να μεταθέσει στο μέλλον. Οι δυσκολίες και οι νέες απαιτήσεις της σχέσης μοιάζουν συχνά με δοκιμασία αλλά συνάμα αποτελούν ευκαιρία να αναπτυχθούν νέοι τρόποι προσέγγισης, επικοινωνίας και κατανόησης που είναι απαραίτητοι για μια όσο το δυνατόν αρμονικότερη συνύπαρξη.
Φώνη Τζιτζιμίκα, Ψυχολόγος
