Μέσα στη ροή και την πίεση της ημέρας, ανάμεσα στις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις του καθημερινού προγράμματος, στην προσπάθεια να ανταπεξέλθουμε, να προλάβουμε, να βρούμε λύσεις και να ανταποκριθούμε σε όσα χρειαζόμαστε ή προκύπτουν, υπάρχουν στιγμές που η φαντασία μας ανοίγει ένα παράθυρο προοπτικής. Ελπίζουμε, φανταζόμαστε, οραματιζόμαστε κάτι καλό και ξαφνικό, ένα γύρισμα της τύχης, κάτι αναπάντεχο που θα προσφέρει χαρά και ανακούφιση, μια προσωρινή, έστω σύντομη διέξοδο από όσα κυνηγάμε να προλάβουμε, μια ανάσα εύνοιας που θα επιτρέψει να δώσουμε στον εαυτό μας κάτι που λαχταράμε αλλά έμοιαζε για καιρό μακρινό. Μια μικρή σιωπηλή ευχή που η πραγματοποίησή της ανοίγει μια χαραμάδα για μικρές χαρές που δεν υπολογίζαμε ότι θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε, που θα μας δώσουν την ευκαιρία να απολαύσουμε αλλά και να προσφέρουμε ή να μοιραστούμε με άλλους.
Ξάφνου, μια μικρή ανατροπή έχει κληρώσει κάτι διαφορετικό για εμάς: ένα μικρό ή μεγαλύτερο γύρισμα της τύχης προκύπτει από το πουθενά και αφήνει χώρο να φανταστούμε όσα ωραία μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας και για τους άλλους. Αναρωτιόμαστε με ποιους και πόσους τρόπους μπορούμε να μοιραστούμε τη χαρά που ήρθε απρόσμενα. Επιθυμούμε το καλό που μας έχει συμβεί να μην είναι μόνο δικό μας αλλά μαζί με εμάς κάποιοι επίλεκτοι, δικοί μας λίγοι να γευτούν εξίσου ένα μέρος του. Να απολαύσουν κι εκείνοι στιγμές και εμπειρίες που θα δημιουργήσουμε και στις οποίες επιθυμούμε να τους συμπεριλάβουμε. Ωστόσο, όσο κι αν η δυνατότητα να μοιράζεσαι αποτελεί συστατικό της ευτυχίας την ίδια στιγμή γίνεται βάρος και αγωνία, όταν διαπιστώνεις ότι βιάζεσαι να αποφασίσεις τι θα κάνεις, πότε και με ποιον, πόσους και ποιους ακόμη μπορείς, οφείλεις; να κάνεις συμμέτοχους προσφέροντας άλλο ένα κομμάτι από την αναπάντεχη εύνοια. Μαζί με τον ενθουσιασμό διακρίνει κανείς στον εαυτό του μια ένταση, μια αναστάτωση που δεν ταιριάζει και τόσο με την καλή εξέλιξη, καθώς η ανάγκη για μοίρασμα και προσφορά ακολουθείται από αγωνία και επιτακτικότητα. Πόσο παράδοξο είναι η πλεονεκτική θέση να συνεπάγεται μαζί με τη χαρά και την ευγνωμοσύνη, αναστάτωση και υπερένταση; Από πού προκύπτει αυτή η διαρκής υπερδιέγερση που δεν αφήνει να ησυχάσουμε και να απολαύσουμε;
Πολλές από τις αντιδράσεις μας έχουν την εξήγησή τους στην προσωπική μας ιστορία. Εκεί κρύβονται πολλές από τις απαντήσεις ως προς το πως στεκόμαστε απέναντι στις καταστάσεις, πως τις ερμηνεύουμε, ποια συναισθήματα κυριαρχούν. Κάποιοι από εμάς τυχαίνει να έχουμε στερηθεί την προσοχή και την αναγνώριση που αποζητούσαμε μεγαλώνοντας. Σε μια απόπειρα αναπλήρωσης αυτού που δεν μας δόθηκε αρκετά, τείνουμε να είμαστε σε επιφυλακή ώστε να σιγουρευτούμε ότι δε θα μας ξανακλαπεί. Παραμένουμε σε εγρήγορση ώστε να μην επιτρέψουμε σε κάποιον άλλον να μας αιφνιδιάσει καταλαμβάνοντας τον χώρο που μας ανήκει, να μας στερήσει ξανά την ευκαιρία να αναδείξουμε τις ικανότητές μας. Προτρέχουμε τότε, πασχίζουμε να επιδείξουμε και να αποδείξουμε την αξία μας. Κάθε σχόλιο ή βλέμμα, κάθε υπόνοια σύγκρισης είναι μια πρόκληση, μια ευκαιρία να βγούμε μπροστά, να προτάξουμε τον εαυτό μας. Έχουμε ανάγκη να αναδείξουμε πανηγυρικά τις δυνατότητές μας ώστε να βεβαιωθούμε ότι κανείς πλέον δε θα αμφισβητήσει το ποιοι είμαστε και το τι μπορούμε, κανείς δε θα τσαλακώσει την εικόνα μας, δε θα μας στερήσει την αναγνώριση που μας ανήκει. Σπεύδουμε να αναπληρώσουμε προκαταβολικά και πολλαπλάσια τον χώρο που έχουμε στερηθεί και που στα παιδικά μάτια του παρελθόντος πάντα κάποιος άλλος χαιρόταν. Στον αντίποδα βρίσκονται όσοι από εμάς συνήθισαν στις σχέσεις τους κάποιος άλλος να έχει κατά κανόνα προτεραιότητα. Έπρεπε να παλεύουμε για το δικαίωμά σε οτιδήποτε μιας και δεν ήταν ποτέ αυτονόητο ή αυτομάτως σεβαστό. Έπρεπε κατά κανόνα να υποχωρούμε, να παραχωρούμε, μιας και κάποιος άλλος πάντα προηγούνταν και έσπευδε να ιδιοποιηθεί, πείθοντάς μας ότι δεν υπήρχε αρκετός χώρος και για τους δυο. Κάποιος έπρεπε να κάνει πίσω κι αυτός ο κάποιος ήταν πάντα ο ίδιος.
Πρόκειται για τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος: ο ένας έχοντας στερηθεί αυτό που δικαιούνταν και είχε ανάγκη, δεν επιτρέπει στον εαυτό του να χάσει το παραμικρό, όχι μόνο αυτό που του ανήκει αλλά και οτιδήποτε αποτελεί ευκαιρία για να αναπληρώσει αυτό που δεν πήρε ώστε να προλάβει να μην του ξανααφαιρεθεί αυθαίρετα. Στον αντίποδα, ο άλλος με μεγάλη ευκολία παραχωρεί, παραμερίζει, προσφέρει αυτό που είναι δικαιωματικά δικό του, με μια μορφή γενναιοδωρίας και καλής προαίρεσης που ωστόσο αντανακλά την ανάγκη να αποφύγει τη ζήλια ή την “επιθετικότητα” που φαντάζεται ή έχει συνηθίσει να εισπράττει όταν κάποιος άλλος καιροφυλακτεί και σταθερά επιδιώκει να αποσπάσει κάτι δικό του. Η δυσκολία να ξεχωρίσει, να διεκδικήσει έναν χώρο μόνο για τον εαυτό του, αντανακλά την αγωνία που βιώνει με αφορμή την καλή του τύχη. Επιλέγει να κάνει πίσω, να αποποιηθεί προς όφελος του άλλου ένα κομμάτι από αυτό που απολαμβάνει αποκλειστικά, προκειμένου να τον καθησυχάσει ότι δεν θα εξαιρεθεί. Προσφέροντας προκαταβολικά ένα μέρος από το καλό που κατέχει μπορεί ανεμπόδιστα να απολαύσει με ηρεμία το υπόλοιπο που του αναλογεί.
Είναι γεγονός ότι συχνά η επιτυχία κινητοποιεί το φόβο ως προς το φθόνο των άλλων. Μας κάνει να νιώθουμε αμήχανα με μια καλή εξέλιξη που προτιμάμε ακόμη και να αποκρύψουμε προκειμένου να προφυλαχτούμε από μια ζηλόφθονη ματιά. Το καλό που έρχεται στο δρόμο μας όταν δεν είναι αποτέλεσμα κόπου, όταν δεν αποτελεί προσωπικό στόχο για τον οποίο μοχθήσαμε και τον οποίο κατακτήσαμε με προσπάθεια και θυσίες, αλλά ήρθε σε μας ξαφνικά, τυχαία, δημιουργεί μια αίσθηση χρέους. Δυσκολευόμαστε να αντέξουμε την καλή τύχη, να νιώσουμε ξεχωριστοί, να συνειδητοποιήσουμε την πλεονεκτική μας θέση έναντι των υπολοίπων. Αισθανόμαστε ότι μονοπωλούμε την επιτυχία μιας και η καλή συγκυρία μας εξαιρεί από τις δυσκολίες του περίγυρου που για λίγο δεν μας αφορούν όπως πριν. Πόσο δικαιούμαστε αυτό που απολαμβάνουμε εφόσον δεν κοπιάσαμε γι’ αυτό; Μια αίσθηση οφειλής μας κατακλύζει και περιορίζει τη δυνατότητα να χαρούμε την ευνοϊκή θέση που ήρθε στο διάβα μας.
Το καλό, όσο κι αν είναι επιθυμητό ή συναρπαστικό την ίδια στιγμή προκαλεί αναστάτωση καθώς ξαναφέρνει μπροστά στα μάτια μας την αμηχανία, τη δυσκολία του να κατέχουμε εξ ολοκλήρου για τον εαυτό μας αυτό που οι άλλοι επιθυμούν αλλά δεν έχουν την τύχη να απολαμβάνουν. Η ενοχή συμβολίζει την αγωνία του να αποδείξουμε ότι δικαιούμαστε κάτι, μιας και αισθανόμαστε ότι είναι ο μόνος τρόπος να μας επιτραπεί να το διατηρήσουμε, διαφορετικά κινδυνεύει να χαθεί. Κάθε μικρή ή μεγάλη στιγμή της ζωής μας, αποτελεί πρόκληση, έναν μικρό γρίφο που μας προσκαλεί να επιστρέψουμε στην ιστορία μας, στις αναμνήσεις των σχέσεων και των θέσεων προς τους άλλους προκειμένου να αναζητήσουμε στις ισορροπίες και στις ερμηνείες του παρελθόντος τις απαντήσεις που χρειαζόμαστε για τις δυσκολίες του παρόντος. Έτσι ώστε τα αυθόρμητα και ακατανόητα που ανασύρονται ως κομμάτι της ιστορίας μας να αποκτήσουν νόημα στο τώρα επιτρέποντάς μας να αποφασίσουμε πως θέλουμε να λειτουργούμε στο παρόν, πέρα από την επιτακτική έλξη του παρελθόντος.
