Όταν είμαστε ερωτευμένοι όλα μοιάζουν πιο όμορφα και λαμπερά, πιο εύκολα και αντιμετωπίσιμα. Ο έρωτας είναι συνυφασμένος με τη χαρά και την αισιοδοξία, μας προσδίδει μια αίσθηση δύναμης και ολοκλήρωσης. Η αυτοπεποίθησή μας τονώνεται καθώς το ενδιαφέρον που εισπράττουμε μας κάνει να νιώθουμε ξεχωριστοί και σπουδαίοι. Η αίσθηση ότι είμαστε μοναδικοί για τον άλλον γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της εικόνας που διατηρούμε για τον εαυτό μας, αρκεί βέβαια το συναίσθημα που βιώνουμε να είναι αμοιβαίο.
Στην αντίθετη περίπτωση όλη η θετική αύρα, η ανύψωση και ο ενθουσιασμός μετατρέπονται σε ένα γαϊτανάκι φόβου και αμφιβολιών. Μήπως το αντικείμενου του πόθου δεν αισθάνεται το ίδιο; Μήπως όλα όσα φανταζόμαστε ανήκουν αποκλειστικά στη σφαίρα των δικών μας επιθυμιών; Πόσο μπορούμε να ελπίζουμε στην ανταπόδοση των συναισθημάτων και στην εκπλήρωση των επιθυμιών μας; Η ανησυχία για την ανταπόκριση που επιθυμούμε μας αναστατώνει, μας κάνει ευάλωτους, σαμποτάροντας τη χαρά και ενισχύοντας την αγωνία. Η ανάταση και ο ενθουσιασμός εναλλάσσονται με την αμφιβολία, το θυμό και τη ζήλια αφήνοντάς μας μετέωρους και εξαρτημένους από τις άγνωστες προθέσεις του άλλου. Η διαρκής προσπάθεια να αποκωδικοποιήσουμε λεγόμενα και πράξεις οδηγεί σε ένα κύκλο ερμηνειών και παρερμηνειών μετατρέποντας την προσδοκία σε ομηρεία. Όσο δυσκολευόμαστε να εμπιστευθούμε τα συναισθήματα και τις εκδηλώσεις που εισπράττουμε, τόσο αισθανόμαστε ανασφαλείς μέσα στις προσδοκίες μας. Η εναλλαγή θετικών και αρνητικών σκέψεων μοιάζει με σισυφικό μαρτύριο, καθώς όσο πλησιάζουμε στην πραγμάτωση της επιθυμίας άλλο τόσο τρομάζουμε στην πιθανότητα αυτή να καταρρεύσει, συμπαρασύροντας όσα έχουμε ελπίσει, όλα όσα έχουμε επενδύσει στην εκπλήρωσή της. Κάποιες φορές η λύση έρχεται μέσα από την επιλογή της απομάκρυνσης από το αντικείμενο του πόθου, σαν μια ανάγκη για αυτοπροστασία. Είναι οι περιπτώσεις που κανείς τρομαγμένος από την ένταση των συναισθημάτων που μεταφράζονται περισσότερο σε αδυναμία και αυτο-αμφισβήτηση παρά σε ευτυχία και ευδαιμονία, αποφασίζει να αποστασιοποιηθεί, από τον τρόμο να εγκαταλειφθεί, προβλέποντας ένα τέλος που μοιάζει βέβαιο και που προτιμά να επιλέξει ο ίδιος από το να το υποστεί όταν η απόρριψη του άλλου θα του επιβληθεί.
Η απόφαση να ξεφύγουμε από αυτό που μας έχει ταλαιπωρήσει είναι αναγκαία και θεμιτή. Ωστόσο κινδυνεύει να λειτουργήσει όχι μόνο ως συγκεκριμένη επιλογή, σε μια δεδομένη, ενδεχομένως βασανιστική κατάσταση, αλλά ενίοτε ως οδηγός και για τις επόμενες επιλογές μας. Η εμπειρία που έχουμε βιώσει μας υπενθυμίζει πόσο έχουμε πληγωθεί από το επιθυμητό που κατακτήσαμε μόνο για λίγο μέχρι να ξαναγίνει άπιαστο, έτσι ώστε κάθε νέα προσέγγισή που χαρακτηρίζεται από μια έντονη επιθυμία για τον άλλον να φαντάζει επικίνδυνη, γεμάτη εμπόδια και ματαιώσεις. Πιάνει κανείς τον εαυτό του να λειτουργεί “αμυντικά”, στρεφόμενος σε καταστάσεις που νιώθει λιγότερο απειλητικές, όπου οι υπερβολικές συγκινήσεις περιττεύουν και αποφεύγονται ώστε να μπορεί να είναι βέβαιος ότι τα πράγματα θα είναι διαχειρίσιμα, προβλέψιμα, με έναν τρόπο “του χεριού του”. Επιλέγοντας αυτό που μοιάζει ασφαλές, εύκολο να κατακτηθεί αλλά και σταθερό ως προς το να διατηρηθεί, διεκδικεί μια αίσθηση ηρεμίας, μια εύκολη και σίγουρη αίσθηση υπεροχής. Η επιλογή μιας σχέσης που προσφέρει ηρεμία και ισορροπία δεν είναι απαραίτητα μια συμβιβαστική λύση. Όταν ωστόσο η επιδίωξή της γίνεται στη βάση μιας πρότερης αγωνίας, όπου η ανάγκη να νιώσει κανείς ασφάλεια και υπεροχή είναι αντιστρόφως ανάλογη της επιθυμίας για τον άλλον είμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο κίνδυνο. Επιθυμώντας την πολυπόθητη και θεμιτή αυτοπροστασία επιδιώκουμε να καθησυχαστούμε και να “αράξουμε” σε μια ελεγχόμενη, καλά ζυγισμένη σχέση όπου η λογική κυριαρχεί. Είμαστε τότε εκτεθειμένοι σε μια νέα απειλή, διαφορετική από αυτήν του παρελθόντος ωστόσο εξίσου επώδυνη: πόσο σίγουρος μπορεί να είναι κανείς ότι δε θα εξαπατηθεί, όταν αυτό στο οποίο προτιμά να επενδύσει είναι πρωτίστως και κυρίαρχα η βεβαιότητα, η αίσθηση ελέγχου, όπου δεν θα κινδυνεύει να παρασυρθεί από την αναστάτωση της έντονης έλξης, από τη δίνη των συναισθηματικών εντάσεων, προκειμένου να εξασφαλίσει την εγγύηση με διάρκεια που αναζητά. Θυσιάζοντας το συναίσθημα και την επιθυμία, στρεφόμενοι σε επιλογές που αξιολογούμε ως σταθερές και προβλέψιμες, νιώθουμε ότι τίποτα δεν μπορεί να ξεφύγει, τίποτα δεν μπορεί να πάει λάθος σε αυτό που έχουμε προϋπολογίσει, μιας και η θυσία του έρωτα θα μας ανταμείψει, επιστρέφοντάς μας τη σταθερότητα που μας στέρησε την προηγούμενη φορά.
Ο Καβάφης, στο ποίημά του “Τελειωμένα”,(1910,1911) μιλάει για την παγίδα της σιγουριάς, όταν κανείς επιλέγει να προστατευθεί έναντι σε μια γνώριμη από παλιά απειλή χωρίς να συνειδητοποιεί ότι την ίδια στιγμή εκτίθεται συνειδητά σε μια νέα, συγκαλυμμένη και μη καλά υπολογισμένη, που κινδυνεύει να οδηγήσει σε νέα τραύματα, μιας και ό,τι αποφεύγουμε από τη μια οδό, κινδυνεύουμε πάντα να το προσκαλέσουμε από μια άλλη:
“Μέσα στον φόβο και στες υποψίες,/με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια,/……/ λυώνουμε και σχεδιάζουμε το πώς να κάμουμε / για ν’ αποφύγουμε τον βέβαιο τον κίνδυνο που έτσι φρικτά μας απειλεί. Κι όμως λανθάνουμε, δεν είν’ αυτός στον δρόμο / ψεύτικα ήσαν τα μηνύματα/ (ή δεν τ’ ακούσαμε, ή δεν τα νοιώσαμε καλά)./ ……. / Άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν, /εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας, /κι ανέτοιμους — πού πια καιρός — μας συνεπαίρνει.”
Απαξιώνουμε τον έρωτα ως επιπόλαιη και ασταθή επιλογή, στρεφόμενοι σε καταστάσεις που μοιάζουν καθησυχαστικές, μιας και είναι επιλεγμένες με κριτήρια λογικά, ενίοτε λογιστικά που ελπίζουμε να μας προστατέψουν από αναποδιές. Ωστόσο, μια επιλογή που κινείται με γνώμονα την ασφάλεια συγκαλύπτει την ίδια στιγμή μια πλάνη. Η ανάγκη για σιγουριά, όσο ανθρώπινη κι αν είναι, συνιστά την ίδια στιγμή μια μορφή αλαζονείας, μια ενδεχόμενη ύβρη απέναντι στη ζωή και τις ανατροπές της που συχνά πυκνά μας αιφνιδιάζουν, υπενθυμίζοντάς μας ότι το ρίσκο, όσο κι αν θέλουμε να το αποφύγουμε ή να το ζυγίσουμε, είναι πάντα μια ρεαλιστική πιθανότητα, που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ή να υποτιμήσουμε αν θέλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα τα πιθανά ενδεχόμενα. Η ζωή ξεκινά εκεί που σταματά η ασφάλεια όπως συνηθίζει να λέει ένας καλός φίλος. Όσο η ανατροπή είναι ένα υπαρκτό ενδεχόμενο, οφείλουμε να τη λαμβάνουμε υπόψιν συνυπολογίζοντας το μερίδιο που διεκδικεί σε κάθε απόφασή μας, να απολαμβάνουμε επιλογές που έχουν νόημα με τη χαρά και την αισιοδοξία που τους αναλογεί, επιδεικνύοντας την απαραίτητη ευγνωμοσύνη απέναντι στη ζωή και τις στιγμές που συνεπάγεται. Ίσως αυτή να είναι η μόνη συνετή προστασία που μπορούμε να εξασφαλίσουμε για τον εαυτό μας, μιας και η ανατροπή καιροφυλακτεί, για να μας ξαφνιάσει, να δοκιμάσει τις αντοχές μας αλλά και να μας δώσει την ευκαιρία να γίνουμε ενδεχομένως λίγο πιο σοφοί.
Βιβλιογραφια
Κ.Π.Καβαφης, (1984 ) Ποιήματα 1897-1933, Εκδόσεις Ίκαρος.
Φώνη Τζιτζιμίκα, Ψυχολόγος
Πρώτη δημοσίευση: Άρθρο στο Arts&Antiques CCR
