Η αναζήτηση της ευτυχίας είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση. Σε μια αυθόρμητη, σχετικά επιφανειακή απάντηση ως προς τον ορισμό της, θα μπορούσε κανείς να τη συσχετίζει με την αφθονία σε όλες της τις μορφές. Ωστόσο, είναι πιθανό η εκπλήρωση αυτής της προδιαγραφής να μην επιφέρει τη χαρά και την πληρότητα που η ευτυχία συνεπάγεται. Όχι μόνο γιατί, κατά τη γνωστή ρήση, “τα λεφτά δε φέρνουν την ευτυχία” ή λόγω της δυσκολίας να την κατακτήσει κανείς με διάρκεια και σταθερότητα αλλά κυρίως επειδή η προσέγγιση ή ακόμη περισσότερο η κατάκτησή της συνιστά μια προσωπική διαδρομή, που μπορεί κατά περίπτωση να περιλαμβάνει επιλογές για κάποιους αυτονόητα συνυφασμένες με την έννοιά της, που όμως για άλλους απέχουν κατά πολύ από την περιγραφή της.
Δοκιμάζοντας να διατυπώσουμε έναν όσο το δυνατόν πιο ανοιχτό, γενικό και συνάμα ρεαλιστικό ορισμό, θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια συναισθηματική κατάσταση, όπου το ισοζύγιο καλών και κακών στιγμών, χαρούμενων και λυπημένων στιγμιότυπων, καταλήγει σε ένα συνολικό αίσθημα πληρότητας, αυτοεκπλήρωσης και συνεπώς, ευδαιμονίας. Ωστόσο, αντιμέτωποι με τη δυσκολία προσδιορισμού της, συχνά οδηγούμαστε στην αναζήτηση έτοιμων συνταγών. Αν δεν γνωρίζω ακριβώς τι μπορεί να με κάνει ευτυχισμένο, ίσως ελπίζω να το ανακαλύψω αναζητώντας τι μοιάζει να κάνει χαρούμενους τους άλλους, έτσι ώστε μέσω εκείνων να καταφέρω να προσεγγίσω αυτό που αγνοώ για τον εαυτό μου. Το παράδειγμα των άλλων προσφέρει ενίοτε μια αίσθηση σιγουριάς ότι βαδίζω σωστά, ότι οι επιλογές μου είναι οι κατάλληλες, μιας και βρίσκουν απήχηση στους πολλούς. Τα βήματα φαντάζουν πιο στέρεα όσο οικειοποιούμαι επιλογές που μοιάζουν να χαροποιούν τους περισσότερους. Τα κουτάκια και οι δοσμένες συνταγές καθησυχάζουν το φόβο του άγνωστου, την αγωνία του λάθους που πυροδοτούν οι εναλλακτικές που ανοίγονται κάθε στιγμή μπροστά μας.
Η μίμηση των επιλογών των άλλων συχνά ενισχύεται από αυτό που φανταζόμαστε ότι απολαμβάνουν μέσα σε αυτές. Με αφορμή μια σύντομη διήγηση, μια εικόνα ή ένα περαστικό στιγμιότυπο της καθημερινής τους ζωής, τείνουμε να διανθίζουμε και να εμπλουτίζουμε, να γεμίζουμε τις πολλαπλές σημαντικές λεπτομέρειες των σχέσεων και των συσχετισμών που δε γνωρίζουμε για εκείνους, με προβολές δικών μας σκέψεων και επιθυμιών, εξιδανικεύοντας αυτό που στερούμαστε και που οι εκείνοι στα μάτια μας μοιάζει να κατέχουν. Συγκρινόμενοι στο μυαλό μας, όχι απαραίτητα με φθόνο αλλά συχνά και με θλίψη ή σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και με αυτο-λύπηση, με αυτό που οι άλλοι υποθέτουμε ότι έχουν, παραλείποντας να αναλογιστούμε αν αυτό που ζουν πράγματι θα το επιλέγαμε για τον εαυτό μας, επικεντρωνόμενοι στο τι θα θέλαμε να περιλαμβάνει ένα παρόμοιο δικό μας σχήμα, κινδυνεύουμε να κατακλυστούμε από αυτο-μομφές και θυμό για την κακή μας τύχη ή κρίση, για όσα δεν προλάβαμε, δεν αξιοποιήσαμε, δεν επιτύχαμε.
Το κυνήγι της ευτυχίας μοιάζει συχνά άπιαστο καθώς στην προσπάθεια κατάκτησής της είμαστε αντιμέτωποι με άγνωστες πτυχές των επιθυμιών μας, με το φόβο της αποτυχίας, με διαψεύσεις και απογοητεύσεις, με βιώματα και αστοχίες του παρελθόντος που μας κατατρέχουν. Ωστόσο, ο απολογισμός είναι κατά κύριο λόγο, μια εσωτερική διαδικασία. Που μπορεί να αφορά χαμένους χρόνους και ευκαιρίες, λάθη και αυταπάτες, άκαρπη επιμονή και τάση να εθελοτυφλούμε ωστόσο το σημείο αναφοράς δεν μπορεί παρά να είναι ο εαυτός μας, οι καταστάσεις που ζήσαμε, οι συνθήκες και τα γεγονότα που μας επηρέασαν, οι αφετηρίες που μας καθόρισαν και τα οποία μόνο εμείς είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Ακόμη κι αν πυροδοτείται από εξωτερικά ερεθίσματα ή αφορμές της πραγματικότητας, δεν μπορεί να βασίζεται ή να καθορίζεται από κρίσεις που ακουμπούν σε άκαιρες και επιφανειακές συγκρίσεις άλλων ζωών και αλλότριων συνθηκών, μιας και η περιορισμένη εικόνα μας γι’ αυτές δεν μπορεί να καλύψει το μέγεθος της άγνοιάς μας για τις παραμέτρους που τις έχουν καθορίσει. Οι λεπτομέρειες που λείπουν από τη γνώση μας για τους άλλους και τα συναισθήματα που βιώνουν, είναι αναγκαίες για να σχηματίσουμε μια όσο το δυνατόν πιο σφαιρική και γι’ αυτό ολοκληρωμένη άποψη για τις επιλογές τους. Συνεπώς, η υιοθέτηση των επιλογών τους ως προσωπικό μέτρο και οδηγό, όσο κι αν προσφέρει παροδική ανακούφιση, βασίζεται σε μια σύγκριση αναπόφευκτα αποσπασματική, επομένως και άδικη, που οδηγεί με βεβαιότητα στη δυστυχία.
Φώνη Τζιτζιμίκα, Ψυχολόγος
Πρώτη δημοσίευση: Άρθρο στο Arts&Antiques CCR
