Με αφορμή την επιβεβλημένη και αναγκαία απομόνωση/καραντίνα που υιοθετείται από ολοένα και περισσότερες χώρες στην μάχη ενάντια στην εξάπλωση της πανδημίας, πυκνώνουν οι σκέψεις και οι συζητήσεις γύρω από τις ψυχολογικές επιπτώσεις που επιφέρει, καθώς συνιστούν εξίσου έναν αόρατο εχθρό.
Μια πρόσφατη μελέτη (Brooks, Webster, Smith, Woodland, Wessely, Greenberg, & Rubin, 2020) που δημοσιεύθηκε από το επιστημονικό περιοδικό The Lancet, με τίτλο “The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence”, αναλύει διεξοδικά τους παράγοντες κινδύνου αλλά και τις παραμέτρους πρόληψης σχετικά με τη μειώση των επιπτώσεων, λαμβάνοντας υπόψιν ένα μεγάλο εύρος σχετικών ερευνών.
Όπως προκύπτει από τα δεδομένα της έρευνας, η σύγχυση, η αναστάτωση, ο θυμός, ο φόβος αλλά και η ανία είναι κάποιες από τις κύριες ψυχολογικές συνέπειες του περιορισμού. Η ανατροπή των δεδομένων της καθημερινότητας, σε μικρο- αλλά και μακρο-κλίμακα, η ελλιπής πληροφόρησης και κυρίως η παραπληροφόρηση, επιτείνουν την αίσθηση απώλειας ελέγχου σε σχέση με το εύρος της διασποράς, την εξέλιξη της νόσου, την αγωνία σε σχέση με την επιβίωση αλλά και την αβεβαιότητα του μέλλοντος.
Ο φόβος και η ανασφάλεια αναφορικά με την υγεία, την εργασία και τις συνήθειες της καθημερινότητας πυροδοτούν αρχέγονους φόβους επιβίωσης. Η δυνατότητα να είμαστε παραγωγικοί μέσω της εργασίας περιορίζεται ή αναστέλλεται, οι οικονομικοί πόροι μειώνονται και η επάρκεια αγαθών αμφισβητείται. Αντίστοιχα κλονίζεται η αίσθηση της αυτονομίας, με τον έλεγχο των αποφάσεων ως προς την εξασφάλιση πόρων, την επιβίωση και την αυτοσυντήρηση να επαφίεται στο κράτος, στους γιατρούς, στους ερευνητές. Ωστόσο, συνεχίζουμε να διατηρούμε την ευθύνη του εαυτού μας στην μικρο-κλίμακα της καθημερινότητας, που αποτελεί το δικό μας σημαντικό πεδίο δράσης.
Πως μπορούμε να περιορίσουμε τις αρνητικές συνέπειες της νέας κατάστασης?
Η ρουτίνα ως αντίδοτο στην ανία
Ένα από τα βασικά ζητούμενα είναι η ανατροπή των συνηθειών μας, η απομάκρυνση από όσα σημαντικά αποτελούσαν κομμάτι της καθημερινότητας. Καθώς ο κενός χρόνος μοιάζει ενίοτε απειλητικός, χρειάζεται να υποκαταστήσουμε αυτό που χάθηκε με τη δημιουργία μιας καινούριας ρουτίνας. Αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας και επιστρατεύουμε τις διευκολύνσεις που παρέχει η τεχνολογία ώστε να φέρουμε τη νέα συνθήκη στα μέτρα μας, προσαρμόζοντάς την στην πραγματικότητα του «Μένουμε σπίτι». Η ιεράρχηση, η ευελιξία και η ευρηματικότητα είναι τα νέα μας όπλα.
Το πως, το πότε και το πόσο της ενημέρωσης
Η πληροφόρηση είναι διάχυτη αλλά πρέπει εξίσου να είναι συγκεκριμένη και ελεγχόμενη, ώστε να περιορίζει την άγνοια χωρίς να πυροδοτεί το φόβο. Αν είναι επαναλαμβανόμενη, κορυφώνει τη δραματικότητα και παραλύει την ικανότητα να σκεφτούμε, δημιουργώντας μια αίσθηση εγκλωβισμού και αβοηθησίας. Η πραγματικότητα μπορεί να κατακλύζεται και να διαμορφώνεται από τις εξελίξεις της πανδημίας, αλλά δεν είναι το μόνο πράγμα που παραμένει σημαντικό.
Η σπουδαιότητα της επικοινωνίας
Αυτό που λείπει περισσότερο την περίοδο αυτή, είναι οι κοινωνικές επαφές. Η δυσκολία της δια ζώσης επικοινωνίας με τους κοντινούς, δεν αποκλείει ωστόσο τη δυνατότητα να συνομιλούμε μαζί τους μέσω τηλεφώνου, μηνυμάτων (τηλεφωνικών ή ηλεκτρονικών), μέσω βιντεοκλήσεων. Να μοιραζόμαστε σκέψεις και συναισθήματα, ιδέες και προβληματισμούς, ερωτήματα και ανησυχίες. Ο επιπλέον διαθέσιμος χρόνος το επιτρέπει πολύ περισσότερο απ’ όσο πριν. Επενδύοντας στις σχέσεις, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητά μας για τους άλλους εξίσου όπως και τη δική τους για εμάς, εκφράζοντας την ανάγκη μας για επικοινωνία, ιεραρχόντας την ως προτεραιότητα, ζητώντας βοήθεια όταν τη χρειαστούμε, μετατρέπουμε την αίσθηση της μοναξιάς σε άνοιγμα και αλληλεγγύη. Το «μόνος» σε επίπεδο φυσικής παρουσίας είναι πλεόν περισσότερο μαζί απ’ όσο πριν.
Αίσθηση ελέγχου – αντίδοτο στο φόβο
Όταν η αγωνία, ο πανικός, και η ανασφάλεια κυριαρχούν, εξαντλούν τις σωματικές και ψυχικές μας δυνάμεις. Νιώθουμε όλο και περισσότερο ότι έχουμε χάσει τη δυνατότητα να ελέγχουμε τα πράγματα που μας αφορούν άμεσα. Ωστόσο, όσο λιγότερο ελέγχουμε αυτό που συμβαίνει γύρω μας, τόσο περισσότερο χρειάζεται να επικεντρωθούμε σε αυτό που συμβαίνει μέσα μας. Το στοίχημα είναι το πως και με τι θα γεμίσουμε το χρόνο μας, τις σκέψεις μας, το μυαλό μας. Ο φόβος, ο θυμός, η αγωνία, η σύγχυση είναι δικαιολογημένα και αναμενόμενα συναισθήματα. Δεν θα πρέπει όμως να είναι τα μοναδικά.
Φώνη Τζιτζιμίκα, Ψυχολόγος
Βιβλιογραφία:
Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N. & Rubin, J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. The Lancet, 395(10227), 912-920.
Πρώτη Δημοσίευση: Άρθρο στο PsychologyNow.gr